Этыка ў капаэйры

Капаэрыст, як мы ведаем, лічыўся маргіналам, бо калісьці капаэйра была забаронена Крымінальным Кодэксам Рэспублікі. Звычайная роду на вуліцы магла прывесці яе ўдзельнікаў да шасці месяцаў у турме. Для таго, каб пазбегнуць такое ўяўленне аб капаэйры, Bahian Manoel dos Reis Machado, вядомы нам як Местрэ Бимба, увёў новаўвядзенні ў капаэйру, стварыў строгую сістэму правілаў, якая патрабавала нават захавання асабістай гігіены.

Акрамя мясцрэ Бімба, іншыя капаэрысты, у асноўным тыя, якія змагаліся за рост і павышэнне каштоўнасці мастацтва, заўсёды шукалі эфектыўныя метады для таго, каб развіць гэтыя этычныя правілы. Адным з асноўных, агульных для анголы і рэжыяналя, пачынаецца з гуляючага. Ён павінен павітаць партнёра «ля ног берымбау», гэта значыць схіленым поруч прылады, які надасць рытм яго рухам.

Абодва партнёра павінны быць ахайнымі, “чыста апранутымі”, і ніколі не гуляць без майкі (ўмова гульні капаэйра ангола). Яны павінны імкнуцца да гармоніі ў гульні. Тут абарона – ужо пачатак атакі. Партнёр ні ў якім разе не павінен быць пашкоджаны. Праціўнікі не робяць захопаў, але гуляюць “блізка адзін ад аднаго”, выконваючы час, адведзены на тое, каб увайсці і пакінуць роду.

Ніхто не павінен вучыць капаэйры як барацьбе з б’ючымі ўдарамі. Местры Паштыння сказаў, што «Капаэйра ангола – перш за ўсё барацьба, інтэнсіўная барацьба». Пасля такіх слоў стратэгіяй добрага капаэрыста стала прытворства. Спачатку паказаўшы сябе слабым перад супернікам, ён пачынае гэтую жорсткую барацьбу ў патрэбны і небяспечны момант.

З часам, бразільскае баявое мастацтва стала больш паважаным: ён быў прызнаны ўладамі і распаўсюдзіўся па ўсім свеце, наватарскі ў сваім выразе. Многія групы трансфармавалі першапачатковы сэнс капаэйры, адарваўшы яе гульню або барацьбу ад каранёў, і ў кароткі час вызначылі яе як фальклорную традыцыю. Але гэта прывяло да ўнікальнай канфліктнай сітуацыі. Калі б капаэра засталося толькі культурнай традыцыяй без чагосьці новага, магчыма, яна б застаялася і не распаўсюдзілася б так шырока па свеце. Тым не менш, калі б капаэйра развівалася без сваіх культурных правілаў, яна магла б цалкам страціць свой сэнс.

І па сённяшні дзень засталіся такія мясцры, якія навучаюць барацьбе без усялякай дысцыпліны. Але шматлікія займаюцца капаэйрай, толькі толькі для таго, каб быць у форме ці таму што яна модная. Яны забываюцца – і мы думаем, што некаторыя мэстры думаюць гэтак жа – што “Капаэйра – дыялог, я выйграваю толькі тады, калі ў майго партнёра няма больш адказаў на мае пытанні” (Мэстры Мараес Moraes).

Результатом такого нового лица капоэйры, оторванного от корней, стали соревнования «вольной борьбы». Подобные соревнования притягивают многих обучающихся капоэйре. В них, разочаровавшись, они забывают свои школы, ведь они хотят обучаться лишь борьбе и выносливости бразильского боевого искусства. Капоэйра уникальна, но в таких соревнованиях она теряет свой стиль. Основными причинами такого, как было указано профессорами и местре группы Palmares, являются нехватка обучающей методологии и отсутствие интереса к тому, чтобы расширять знания об искусстве. По словам президента Associação Brasileira de Capoeira Palmares, местре Nô, «этический вопрос в капоэйре – шведский стол», в котором каждый делает то, что хочет, оставив позади ту культуру, которую несет в себе капоэйра.»

Яшчэ адным важкім фактарам развіцця капаэйры – развіццё СМІ, з дапамогай якога капаэйра атрымала новых паслядоўнікаў, стала знаёмай таму, які не ведаў пра яе, і выйграла крыху большага прызнання і даверу. З іншага боку, гэты рост дэзарганізаваў цэлую структуру. Тое, што першапачаткова імкнулася захаванню звычаяў, імкнецца сёння да таго, каб стаць шоу і (або) вольнай барацьбой.

Нават з усімі гэтымі пераўтварэннямі, прымхі грамадства адносна тых, хто займаецца капаэйрай, да гэтага часу не згаслі. Мы згаджаемся з прафесарам Henrique (Kiluangi de Palmares): “Мы можам мець доступ да СМІ, гэта добра. Але для таго, каб замазаць гэтую неспрыяльную карціну, неабходна паказаць, што капаэйра насамрэч змянілася, што гэта мастацтва, якое аб’ядноўвае розныя пласты грамадства, якое з’яўляецца мастацтвам міжнародным, а не рэгіянальным, гарадскім ці суседскім. І для таго, каб гэта адбылося, трэнеры і мястры павінны перадаваць далей інфармацыю з дапамогай навучальнай метадалогіі, якая імкнуцца дысцыплінаваць студэнтаў, не губляючы пры гэтым становішча ў грамадстве і не пахаваўшы гэтую старажытную культуру, якой ужо больш за 300 гадоў. 

Прыняцце капаэйры ў Алімпійскія гульні – чарговая вялікая перамога, але таксама вельмі хвалюючая. У даследаванні, вырабленым мясцры як анголы, так і рэжыяналя на пятым батызадзе Grupo Cultural de Capoeira Badauê de Palmares у сакавіку 1997 года, мы пацвердзілі, што ўсе апытаныя прыхільныя да такога новага кроку, але ў той жа час занепакоеныя правіламі, якія будуць уведзены і , галоўным чынам, метадам навучання капаэрыстаў. Многія трэнеры супраць, яны спасылаюцца на тое, што «як толькі капаэйра стане спаборніцтвам, яна страціць сваю гістарычную і культурную частку», будзе развівацца яе агрэсіўны бок, што можа прывесці да таго, што адзін супернік захоча знішчыць другога дзеля атрымання медаля», як сказаў мясцры Нальдзіньё Naldinho. 

Заваяваўшы прастору і стаўшы больш прызнанай у Бразільскім грамадстве, капаэйра стала часткай адной з базавых чалавечых і сацыяльных запатрабаванняў – навучання. Капаэйра складае частку CV у розных школах і ўніверсітэтах краіны і свету, у якіх навучаць капаэйры – больш чым проста рабіць ау або біць чапу. Дасведчаныя трэнеры і мясцеры вераць, што школы і ўніверсітэты пры выбары інструктара імкнуцца дамагчыся якасці, пісьменнай метадалогіі, адказнасці і асноў, бо гэтыя базавыя элементы неабходны, для таго, каб навучаць сапраўднай капаэйры. Тым не менш, мы спадзяемся, што гэты новы гісторыка-сацыяльны кантэкст прааналізаваны і праяўлены ў занятках па капаэйры. Мы спадзяемся, што прымачы капаэйры ведаюць, як адрозніць этычнае ад эстэтычнага. Этыка стане рэальнасцю, як толькі капаэрысты ўсведамляюць і пачнуць змагацца за павелічэнне яе каштоўнасці і абароны ад тых негатыўных з’яў, якія сталі вынікам яе распаўсюджвання па ўсім свеце.